Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari. To’rtinchi qism

turk

Turkiy adabiyotning Jahon xalqlari adabiyoti bilan mushtaraklik davri

Skif-kimmerlar yashagan davr adabiyoti va madaniyati shakllanganligi bilan jahon xalqlari tarixida alohida o’rin egallaydi. Ular yaratgan adabiy syujetlar antik davrdagi ko’plab xalqlarning adabiyotiga ko’chib o’tgani, ayrim syujetlarda tipologik o’xshashliklar mavjudligi yoki ularning hukmdorlari, qahramonlari haqida boshqa xalqlar adabiyotida ham bir necha, hatto turkum asarlar yaratilgani shundan dalolat beradi.

Shumer adabiyoti

Turkiy xalqlar og’zaki ijodi bilan miloddan avvalgi 2800 yillarda yashagan Bilgamishxon va uning sharafiga sopol lavhalarda bitilgan dostonlar davrining ma’lum jihatdan o’xshashlik tomonlari bor. O’tgan asrning 40 – yillarida ingliz arxeologi Leyard Ossuriya poytaxti Nineviya xarobalarini o’rgana boshladi. Tekshirish natijasida Ossuriya podshosi Ashshurbanipal saroyi qoldiqlaridan mixxat belgilari bilan qoplangan 20 ming sopol kitobga ega bo’lgan kutubxona qo’lga kiritildi.

Kategorier
Крилл алифбосида Мақолалар

Учар отлар ёхуд Нур ўғли хусусида

Bildresultat för otlar rasmi

Маҳмуд Йўлдошев

Бундан 10 йил олдин 2003 йил март ойида ”Маърифат” газетасида ”Алпларнинг қаноти” сарлавҳали бир саҳифали катта мақолам босилган эди. Мақолада Қорабайирларимиз, уларнинг тарихи, уларга боғлиқ қизиқарли воқеалар ва бошқа отларга тегишли маълумотлар берилган эди.

Ўша йили ”Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетасида ”Довоннинг қанотли отлари” номли мақолам ҳам босилган эди. Бу мақолада Хитой босқинчилари қандай қилиб Довон давлатининг учқур отларини қўлга киритмоқчи бўлганлиги воқеалари келтирилади. Бир вақтлари отларга боғлиқ ўз тилимизда учрайдиган саман, чўбир, йўрға ва шунга ўхшаш сўзларни ҳам йиғган эдим ва уларнинг сони 78 дан ошгандан кейин йиғмай қўйган эдим.

Ёшлигимдан отларни яхши кўраман. Мана бу отнинг расмига қараб бир томондан кўнглим яйраб кетган бўлса, иккинчи томондан отларни соғинганимни қаттиқ ҳис қилдим. отлар ҳақида ёзган шеърларимни чавандоз дўстларим, от ишқибозлари ёддан айтиб юради. Мана бу шеърим ҳам отга, аниқроғи афсонавий Ғиркўкга бағишланди. Ўқиган от ишқибозларига ёқар деган умиддаман.

Kategorier
Асарлар Крилл алифбосида

Алпомишнинг қайтиши

Муҳаммад РАЖАБ

(Достондан парча)

… Мeн шу улуғларнинг изидан дунёга кeлдим. Бахшиларнинг макони қадимий Нуротада вояга етдим. Улуғ бахшиларнинг этагини тутдим…

… Барчиннинг шубҳалари тарқаб кeтди. “Қултой”нинг Алпомиш эканлигини ич-ичидан тасдиқ этди. Шунда кўзидан ёшини тизиб, Бeкнинг жон-жонидан ўтказиб сўзлар айтди. Барчиннинг сўзлари ботирнинг жон-жонидан ўтди. Шундай бўлсада, кўпчиликнинг орасида ўзини тутди…

… ”Бeгойим-ов, бировларга бош эгмайди бўлар эл, мутe бўлиб кун кўради бўлмас эл, бу ҳолни ўз танангга ўйлаб кўр”, дeб насиҳат йўсинида шу сўзларни айтди :

Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari

091

Turkiy qavmlarning shakillanish davri og’zaki ijodi

Skiflar tarixi va ularning ijtimoiy hayoti bilan bog’langan rivoyatlar

Tarixiy manbalarga asoslanib, turkiy qabilalarning qadimda eng rivojlangani va jahon tarixida sezilarli iz qoldirganlarini kimmer va skiflar deb atashga asos bor. Kimmer va skiflarning turmush tarzi antik yunon manbalarida qalamga olingan. Gerodot «Tarix»ining to’rtinchi kitobi to’la skiflarga bag’ishlangan. Gomerning «Iliada» va «Odessiya» dostonlarida kimmerlar tasviri uchraydi. «Odessiya»ning rus tilidagi nashrlaridan birida yozilgan izohda «kimmeriylar greklarning tasavvuriga ko’ra uzoq Shimolda yashaydigan afsonaviy xalq. Odesseyning kemasi Okean daryosi bo’ylab shu joyga tushib qoladi. Mamlakatning joylashgan o’rni ma’lum emas», deb ta’kidlanishi noto’g’ridir. Kimmerlar Amudaryoning quyi bo’ylarida yashagan, keyinchalik Qora dengizning shimoliy sohillariga ko’chishganligi tarixiy manbalardan ma’lum.

Kategorier
Крилл алифбосида Шеърлар

Хайрлашгим келмас сен билан

Хосият Бобомуродова

Хайрлашгим келмас

Сени излаб ўзим келдим тоғ,
Кўрсанг кўксим илма тешик, доғ
Суя мени, қўллагил, шу чоғ,
Хайрлашгим келмас сен билан.

Эй, тоғ, лола кўкартирган тош
Бойчечаклар кўтармоқда бош,
Нега менинг кўзларимда ёш,
Хайрлашгим келмас сен билан.

Kategorier
Uncategorized

Тўра Сулаймон ижоди ҳақида суҳбат

Набижон Боқий

 «Гўрўғли Султон бир ён…»

 Набижон БОҚИЙ: – Иброҳим ака, ўткинчи дунёнинг ишлари тўғрисида   «давра суҳбати» қизғин тус олган чоғларда негадир гап айланиб Тўра Сулаймонга тақалиб қолади. Эркин акам мақтайди, Сиз таърифлайсиз. Келинг, суҳбатимизни бевосита Тўра Сулаймондан бошлайлик.

 Иброҳим ҲАҚҚУЛ: – Мен бир қадар «қадимчи»ман – қонида мумтоз туйғулар сақланган, кўнгли ўтмиш аждодларимизга хос хислат ва  фазилатлардан ёришган ижодкорларни яхши кўраман. Чунки улар, энг аввало, худпарастлик ва риёкорликдан уялишади. Айниқса, сохталик ва сохтакорликдан ҳазар этишади…

Kategorier
Крилл алифбосида Мақолалар

“Энди қайтa учрaшмаймиз кутмaгил, жоним…”

Bildresultat för сойлар

Улуғбек ЖУМАЕВ

(Шоир Муҳаммад Ражаб Имомовни хотирлаб)

Кузaкнинг юрaклaргa ҳaзинлик солиб тургaн сокин кунлaридaн бири. Шaҳaр мaркaзидa боғ. Боғ ичкaрисидaги ўриндиқдa тaбиaтнинг бeтaкрор мaнзaрaлaригa мaҳлиё бўлиб ўтирaрдим. Шу мaҳaл, ҳeч кутилмaгaндa юрaкни ўртaгувчи, ошиқ нолaси, мунгли, ҳaзин aрмон қўшиғи тeвaрaкни тутди.

Бу вaқтгa кeлиб бaрчa-бaрчaнинг вужиди қулоққa айлaниб улгургaнди:

Мaжнунтолдeк бошгинaнгни эгмa, жоним.
Кўзлaрингдaн ёшгинaнгни тўкмa, жоним.
Энди қайтa учрaшмаймиз кутмa, жоним,
Нурли-нурли нургa чўмгaн бир xaёл бўл.
Сeн бaҳор бўл , бaxтиёр бўл, бaxтиёр бўл.

Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari

Abdurashid Abdurahmonov

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari.Birinchi qism.

Mustaqilligimiz sharofati bilan xalq va vatan tarixi, adabiy, ilmiy va madaniy merosning qadim-qadim zamonlarga borib taqaladigan ildizlarini chuqur va xolisona o’rganish imkoniyatlari maydonga keldi. Shuning natijasida turkiy xalqlarning qadimgi davrlarda yaratgan adabiy-badiiy yodgorliklarini izlash, ularning namunalarini aniqlash, tahlil va talqin qilish ishlari ham jadal sur’atlar bilan amalga oshirilmoqda.
Ma’lumki, turkiy xalqlarning qadimgi tarixi va madaniyati jahon turkiyshunos olimlarini anchadan beri qiziqtirib kelmoqda. Bu sohada turli tillarda qator tadqiqotlar amalga oshirilgan, mavjud bo’lgan, aniqlangan yodgorliklar nashr ettirilgan, tarjima ham qilingan. Shuning bilan bir qatorda turkiy xalqlar og’zaki ijodining go’zal namunalari bo’lgan rivoyat, afsona, doston va boshqa janrlardagi asarlari ham umumlashtirishni taqozo etadi.

Kategorier
Крилл алифбосида

Афсона

Афсона — (форсча — хикоя) халқ оғзаки ижоди жанри. У хаёлот, уйдирма ва тўқимадан иборат бўлса хам, сўзловчи ва тингловчи томонидан хақиқатдек тасаввур этилади, хатто баъзи афсоналарда воқеалар бўлиб ўтган вақт ва макон хам кўрсатилади. Афсоналар элдан-элга, оғиздан-оғизга ўтиб юради, ифода усули баён тарзида бўлади. Ривоятлардан фарқли ўлароқ афсоналарда, албатта, мўъжиза, сехр-жоду билан боғлиқ ходисалар мавжуд бўлади.

Kategorier
Лотин алифбосида Шеърлар

Dushmani kam odam kichik odamdir

Gulandom Tog’ayeva (1972-yili tug’ilgan)

CHO’LPON
(salaflarga ergashib)

Shoir bo‘lib bo‘lmas aslo dunyoda,
Xiyonat qilmasa agar do‘stlaring.
Tobut ko‘tarmasang poyu piyoda,
Tashlab ketganida yaqin-o‘zlaring.

Hasad qilmasalar yozgan she’ringga,
Gazetni to‘ldirib qilmasa g‘iybat,
Dushmani kam odam kichik odamdir,
O, shunda holingdan qilaman hasrat.