Kategorier
Асарлар

Самарқанд: муқаддас қадамжолар – ҳақиқат ва афсона

Саодат Пўлканова

Афсонага айланган аёл

XIV аср 40-йилларида Мовараннаҳрга хонлик қилган Чиғатой улусининг Амир Қозонхон номли хукмдорининг қизи, соҳибқирон Амир Темурнинг хотини Сароймулкхоним ҳақида турли хил ривояту афсоналар неча асрлардан бери авлоддан-авлодга ўтиб келмоқда.
Дастлаб,Сароймулкхонимнинг болалиги ҳақида икки оғиз сўз.
Амир Қозонхон ўз пойтахтини Кеш музофатига кўчирган бўлиб, бу ерда ҳашаматли “Занжир сарой” деб номланувчи жуда ҳашаматли сарой барпо қилган эди. Бибихоним 1341 йил мана шу “Занжир сарой” да таваллуд топган. Қозонхон мамлакатда қаттиқ қоидалар ўрнатишга ҳаракатлар қилганлиги учун бир гуруҳ амирлар томонидан 1346 йилда ўлдирилади. Амир Қозонхон барпо қилган сарой Олтин Ўрда хони Тўхтамишхон томонидан вайрон этилади.

Kategorier
Асарлар

Самарқанд: муқаддас қадамжолар – хақиқат ва афсона

Саодат Пўлканова

Муҳаммадқул Жомурод ўғли Пўлкан сулоласининг кенжа вакили, Ўзбекистон Ёзувчилари Уюшмасининг аъзоси, таниқли шоира Саодат Пўлканова ўзининг прозадаги илк асарини муқаддас қадамжолар тарихига бағишлади.Муаллиф ушбу китобни ёзиш учун бир қанча муқаддас қадамжоларни бориб кўрган, кўплаб оддий одамлар билан суҳбатлашган,тўплаган маълумотларини тарихий китоблар билан муқояса қилган.Ушбу китоб унитилган тарихимизни ўрганиш,ёшларнинг ўз она Ватанларига нисбатан муҳаббат ва фаҳр туйғуларини камол топиши учун беқиёс манба ҳисобланади.

Ҳақ йўлина жоним фидо

Саодат Пўлканова

Назар этсун

Кўнглум маним адо бўлмиш,
Дарду дилим сиё бўлмиш,
Мусофирлиғ бошға келмиш,
Не иш этсам хато бўлмиш,
Назар қилсун фақат Тангри.

Бандасида вафо йўқтур,
Каломинда риё хўпдур,
Андин безиб юрак хундур,
Хаста дилда мадор йўқтур,
Кўмак этсун фақат Тангри.

Kategorier
Мақолалар

”Созсиз,сўз жило топмас!”

Саодат Пўлканова

Достончиларнинг энг аввало қўлларидаги созлари тиниқ бўлиши керак. Бу сознинг номи дўмбирадир. Достоннинг умуман соз чиқиши биринчи навбатда дўмбирага, уни чалиш маҳоратига боғлиқ . Дўмбира тобида экан, бахшининг завқи ҳам авжида, достон ҳам қизиқарли бўлиши шубҳасиз. Беъжизга бахшилар “Дўмбиранг соз, сўзинг соз!” деб айтишмаган. Дўмбира достон воқеаларини бахши ўз хотирасида тиклаб олишда, уни узоқ вақт куйлашда, биринчи кўмакчи, ҳамроҳ ва синалган йўлдошдир. Қадимда баъзи достонларни ижро этишда нафақат дўмбирадан балки қўбиз ва чанқовуздан ҳам фойдаланишган.

Сўфиёна

Саодат Пўлканова

Ман илоҳий май истарам,
Қақнус дила ғам истарам.
Қароқлара нам истарам,
Бер aллaҳим боз истарам.

Жондин тониб бородурман,
Бағри дили яродурман.
Ишқ кўйида ёнодурман,
Бўзанг дариғ тутма карам.

Сани мандин жудо этмиш,
Зоҳир олам мавшадлари.
Нафс анъойи расво этмиш,
Тўлмай кангул гулшанлари.

Kategorier
Мақолалар

Саодат Пўлканова: Достончилик мактаблари

“Сўз деган бир гавҳар бўлар,
Қадрин билсанг жавҳар бўлар”.

Пўлкан шоир

Ўзбек халқ оғзаки ижодини ривожлантиришда бахшичиликнинг ўзига хос ўрни бор.Достончилик анъаналарини маромига етқазиб ижро этувчилар эса бахшилардир. Мазкур жанрни шакллантиришда достончилик мактаблари асосий ўрин тутади. Достончилик мактаблари уч йирик гуруҳга бўлиниб фаолият кўрсатишган. Булар: Қўрғон, Булунғур ва Шеробод. Ушбу достончилик мактабларининг ижро услуби, дўмбира чертиш маҳорати бир-биридан тубдан фарқлангандир. Асосан бахшилар халқ достону термаларини ўзбек уруғининг лақай лаҳчасида ижро қиладилар. Ушбу мактабларнинг энг йириги Қўрғон достончилик мактаби саналади. Улар асосан мураккаб достонлар сирасига кирувчи “Гўрўғли” туркуми достонларини маромига етказиб ижро қилишган.

Kategorier
Амирқул Пўлкан

Дўст учун жонингни берсанг арзийди

Амирқул Пўлкан

Рўбоийлар

Суянган давлатим – арконим Ватан,
Дунёда бору йўқ имконим Ватан.
Юртимдан ўзга ҳеч қўналғам йўқдир,
Орзуйим,армоним, имоним Ватан.

* * *
Дўстларинг гоҳида гараг қилади,
Душманинг баъзида карам қилади.
Тилло, деб тутганинг мис бўлиб чиқса,
Негадир одамга алам қилади.

Kategorier
Амирқул Пўлкан

Эй, бу ўзи қандай замон, билмадим

Амирқул Пўлкан

Муқаннанинг ўлим олдидан
Айтган сўзи

Душман қўли баланд келди,
Қўлга тушдим… не ҳам дердим.
Бўлди! Бари тамом бўлди,
Қўлдан кетди она ерим.

Мағлуб бўлмоқ хўрлик менга,
Уят менга, ахир, ишон,
Юртим, энди оёғингга
Душманларинг солгай кишан.

Тириклайин кирдим гўрга,
Қонлар ютдим… ўтда куйдим…
Эвоҳ, сени манфур ёвга
Тирик туриб бериб қўйдим!

Kategorier
Амирқул Пўлкан

Эзгуликни куйлайман ёниб

Амирқул Пўлкан

Қизим Саодатга

Қизим, сен гоҳида сўраб қўймайсан,
Айтмасам кўзингда пайдо бўлур ёш.
Юлдузлар тўкилиб кетмасми дейсан,
Узилиб тушмасми, дейсан шу қуёш.
Мен жавоб излайман саволларингга,
Ҳам ҳайрон қоламан ёқамни ушлаб.
Ошкора бирор гап айтмайман сенга,
Хаёлга ботаман лабимни тишлаб.

Kategorier
Лотин алифбосида Мақолалар

Po’lkan bog’i


Yashayotgan satrlar

Har narsaning zotiga qarasang, asli namoyon bo‘ladi. Bu hikmat chuqur ma’noga ega. Shundan kelib chiqsak, Amirqul Po‘lkan dongdor va zabardast xalq baxshisi Po‘lkan shoir Jomurod o‘g‘lining sozini qo‘lga oldi va o‘z aytar so‘zini dunyoga aytdi.

Qo‘rg‘onlik Jassoq baxshidan tarbiya olgan Po‘lkan shoir, folklorshunos Mansur Afzalovning guvohlik berishicha, yigirma besh yoshida chechan xalq baxshisi sifatida keng tanilgan va doim el-ulus ichida bo‘lib, xalqning o‘zidan olgan va uning suronli hayot yo‘li, erkinlik va ozodlik yo‘lidagi kurashi, ezgu orzu-intilishlari ifoda etilgan o‘lmas dostonlarni bor ovozda kuylab o‘tgan. Ayniqsa, baxshining “Go‘ro‘g‘li” turkum dostonlari el ichra mashhur bo‘lgan.