Kategorier
Крилл алифбосида Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

Пўлкан шоир ижодига назар

Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан

Ўзбек достончилигида халқ эпоси намуналарини, мазкур санъат турини олий даражада ижро этган бахшилар жуда кўп бўлган. Ўнлаб улкан санъаткорлар асрлар давомида асл фарзандлар томонидан яратиб келинган достонларни меҳр билан айтиб маҳаллий аҳоли ўртасида шуҳрат топдилар. Уларни санъат мухлислари бахши, шоир номлари билан эъзозладилар. Алоҳида маҳоратли бахшилар исми номига булбул сўзи қўшиб талаффуз қилинди. Аммо бахшилар куйлаган достонларга бир оз диққат билан назар ташласак, уларнинг ҳар бирида ўзига хос йўналиш, сўз танлаш, куй ижро этиш усули борлигини сезамиз. Бу ҳақда баъзи фикрларни қайд қилганмиз ҳам. Хусусан, Фозил Йўлдош ўғли достонларни қаҳрамонли, Эргаш Жуманбулбул муҳаббатли қилиб айтишларини эслаганмиз. Бу жиҳатдан Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан айтган достонлар кўпроқ ўтмиш ҳақида ҳикоя қилиши билан ажралиб туради. Бахши ижро этган “Гўрўғлининг туғилиши”, “Юнус пари”, “Мисқол пари”, “Чамбил қамали” каби достонлар айнан “Равшан”, “Кунтуғмиш” достонларидан қадимийроқ турмуш воқеаларини баён қилиши билан фарқланади. Айнан ана шундай достонларни куйлаш Пўлкан шоирга алоҳида завқ бағишлаган экан.

Kategorier
Крилл алифбосида Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

”Хуршидой” достони

Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

(Достон)

Шайбонийхон Самарқанднинг Кўктошига миниб ҳаммасини олди. Бобур хондан тушган ўлжани Ўзбекистон, Қозоғистонга тақсим қилиб бўлиб берди. Ҳар уруғнинг ўзидан катта қилиб, бир хилини бек, бир хилини терговчи, бир хилини раис, ўз қўлидан ҳоким қилиб жўнатиб юборди. “Замон-замон Шайбонийхонники” деб жарчи қичқиртиб, подшолик қилиб ёта берсин…
Шайбони одамларга қараб бир сўз айтаяпти:

Худоё кетгай-да юракнинг ғами,
Бу ишлар, ёронлар, хақнинг фармони;
Ипакнинг қадри бежойин ўтди,
Йиғилишинг Самарқанднинг одами.

Ёвга от қўяр Ўзбекистон ботири,
Подшонинг олдига бордир шотири;
Йиғлишинг Самарқанднинг одами,
Менга ўтди шу ипакнинг қадири…

Kategorier
Крилл алифбосида Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

“Хиламан” достони

Пўлкан шоир

( Достондан парча)

Замон замонда, бурунги замонда, туркман элинда, Чамбил белинда, Гўрўғли беклик давринда, Гўрўғлининг зўр деб таърифи кетди, зарбаси тошдан ўтди. Қараганни қўрқитди, ушлаганни беркитди. Душманга ҳайбат-сиёсати билан баланд бўп кетди. Ҳар мамлакатни Гўрўғлининг овозаси тутди. Бунда бекор аскар, лашкар йўқ. Қирқ йигит сақлаб, беклик қилиб ётди. Ҳар мамлакатдан йигитлар келиб, унинг хизматида бўлиб, туркман халқи унинг ихтиёрига кириб, шундай беклик даврини суриб ётди.

Kategorier
Крилл алифбосида Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

Пўлкан шоир куйлаган достонлар

1927 йилда Фольклоршунос Ҳоди Зарифов “Ҳалқ шоири Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан ” деган биринчи мақолаларида достончининг ҳаёт йўли устози ва айниқса бахши репертуари ҳақидаги қимматли маълумотларни билдиради.
Муҳаммадқул Жонмурод ўғли ижодини яқиндан ўрганган унинг набираси истеъдодли шоир Амирқул Пўлканов ундан ёзиб олинган “Эрназархон достони борасида қуйидагиларни қайд этган:

“Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоирдан ёзиб олинган “Эрназархон” достони романтик достонларнинг қаҳрамонлик турига мансуб бўлиб, унда Эрназархоннинг қаҳрамонлиги тараннум этилган.

Kategorier
Крилл алифбосида Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан шоир

Пўлкан шоир хақида сўз

Муҳаммадқул Жонмурод ўғли Пўлкан атоқли халқ бахшиси, ўзбек достончилик мактаби асосчиларидан биридир. У 1874 йилда хозирги Самарқанд вилоятининг Каттақўрғон туманига қарашли Қатоғон қишлоғида Мулла Жомурод хонадонида таваллуд топган.Тўққиз ёшли Муҳаммадқул болалик пайтида Бўрибой деган бир бадавлат кишининг қўйларини боқиб юуриб,Хизр Пайғамбарга дуч келгани ва ундан қирқ кун муддатда халқ оғзаки ижодидан илм олгани хақида ривоятлар сақланиб қолган.