Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari. Beshinchi qism

turk


TURKIY ADABIYOT TARIXIDA YANGI DAVR YOKI QABR TOSHLARI DAVRI ADABIYOTI

Tosh va yozma badiiy bitiglarning topilishi turkiy adabiyot tarixida yangi davrni boshlab berdi. Мarkaziy Osiyoga arablarning kelishiga qadar yaratilgan yozma adabiyotni o’rganishda O’rxun va Enasoy daryolari yoqasidan topilgan tosh bitiglar alohida ahamiyatga ega. Turkiy halqlarning bu adabiy-tarixiy yodgorliklari VI-VIII asrlarga oid bo’lib, ular turk runiy yozuvlari deb yuritiladi. Turkiylarda tosh bitiglar tarixi uzoq tarixga ega.
1970 yilda Olmaotadan 50 kilometr uzoqlikdagi Esik shaharchasidan topilgan qabrdan Urxun alifbosidagi harflar bitilgan runiy yozuvdagi tosh bitig qo’lga kiritilgan edi. Yozuv qadimgi turk tamg’alarida uchraydigan shakllarga asoslangan bo’lib, unda quyidagi so’zlar bitilgan. «Xonning o’g’li 23 yoshida o’ldi. Issiq elining boshi omon bo’lsin!» Qabr qaysi xonga tegishli ekanligi aniqlanmagan bo’lsa-da, yozuv bundan 2500 yil muqaddam yaratilgani isbotlangan. Demak, runiy yozuvlarning tarixi uzoq, bu yozuvda yaratilgan yozma adabiyot ham shunday qadimiylikka egadir. Lekin mukammal darajadagi tosh bitiglar qo’lga kiritilmaganligi sababli yozma davrni miloddan oldingi davrlardan boshlashga hali vaqt erta.

Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari. To’rtinchi qism

turk

Turkiy adabiyotning Jahon xalqlari adabiyoti bilan mushtaraklik davri

Skif-kimmerlar yashagan davr adabiyoti va madaniyati shakllanganligi bilan jahon xalqlari tarixida alohida o’rin egallaydi. Ular yaratgan adabiy syujetlar antik davrdagi ko’plab xalqlarning adabiyotiga ko’chib o’tgani, ayrim syujetlarda tipologik o’xshashliklar mavjudligi yoki ularning hukmdorlari, qahramonlari haqida boshqa xalqlar adabiyotida ham bir necha, hatto turkum asarlar yaratilgani shundan dalolat beradi.

Shumer adabiyoti

Turkiy xalqlar og’zaki ijodi bilan miloddan avvalgi 2800 yillarda yashagan Bilgamishxon va uning sharafiga sopol lavhalarda bitilgan dostonlar davrining ma’lum jihatdan o’xshashlik tomonlari bor. O’tgan asrning 40 – yillarida ingliz arxeologi Leyard Ossuriya poytaxti Nineviya xarobalarini o’rgana boshladi. Tekshirish natijasida Ossuriya podshosi Ashshurbanipal saroyi qoldiqlaridan mixxat belgilari bilan qoplangan 20 ming sopol kitobga ega bo’lgan kutubxona qo’lga kiritildi.

Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari

091

Turkiy qavmlarning shakillanish davri og’zaki ijodi

Skiflar tarixi va ularning ijtimoiy hayoti bilan bog’langan rivoyatlar

Tarixiy manbalarga asoslanib, turkiy qabilalarning qadimda eng rivojlangani va jahon tarixida sezilarli iz qoldirganlarini kimmer va skiflar deb atashga asos bor. Kimmer va skiflarning turmush tarzi antik yunon manbalarida qalamga olingan. Gerodot «Tarix»ining to’rtinchi kitobi to’la skiflarga bag’ishlangan. Gomerning «Iliada» va «Odessiya» dostonlarida kimmerlar tasviri uchraydi. «Odessiya»ning rus tilidagi nashrlaridan birida yozilgan izohda «kimmeriylar greklarning tasavvuriga ko’ra uzoq Shimolda yashaydigan afsonaviy xalq. Odesseyning kemasi Okean daryosi bo’ylab shu joyga tushib qoladi. Mamlakatning joylashgan o’rni ma’lum emas», deb ta’kidlanishi noto’g’ridir. Kimmerlar Amudaryoning quyi bo’ylarida yashagan, keyinchalik Qora dengizning shimoliy sohillariga ko’chishganligi tarixiy manbalardan ma’lum.

Kategorier
Асарлар Лотин алифбосида

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari

Abdurashid Abdurahmonov

Turkiy adabiyotning qadimiy qatlamlari.Birinchi qism.

Mustaqilligimiz sharofati bilan xalq va vatan tarixi, adabiy, ilmiy va madaniy merosning qadim-qadim zamonlarga borib taqaladigan ildizlarini chuqur va xolisona o’rganish imkoniyatlari maydonga keldi. Shuning natijasida turkiy xalqlarning qadimgi davrlarda yaratgan adabiy-badiiy yodgorliklarini izlash, ularning namunalarini aniqlash, tahlil va talqin qilish ishlari ham jadal sur’atlar bilan amalga oshirilmoqda.
Ma’lumki, turkiy xalqlarning qadimgi tarixi va madaniyati jahon turkiyshunos olimlarini anchadan beri qiziqtirib kelmoqda. Bu sohada turli tillarda qator tadqiqotlar amalga oshirilgan, mavjud bo’lgan, aniqlangan yodgorliklar nashr ettirilgan, tarjima ham qilingan. Shuning bilan bir qatorda turkiy xalqlar og’zaki ijodining go’zal namunalari bo’lgan rivoyat, afsona, doston va boshqa janrlardagi asarlari ham umumlashtirishni taqozo etadi.

Kategorier
Лотин алифбосида Шеърлар

Dushmani kam odam kichik odamdir

Gulandom Tog’ayeva (1972-yili tug’ilgan)

CHO’LPON
(salaflarga ergashib)

Shoir bo‘lib bo‘lmas aslo dunyoda,
Xiyonat qilmasa agar do‘stlaring.
Tobut ko‘tarmasang poyu piyoda,
Tashlab ketganida yaqin-o‘zlaring.

Hasad qilmasalar yozgan she’ringga,
Gazetni to‘ldirib qilmasa g‘iybat,
Dushmani kam odam kichik odamdir,
O, shunda holingdan qilaman hasrat.

Kategorier
Лотин алифбосида Мақолалар

Qalblarni larzaga solgan hirgoyi

Dilmurod Quronov

Tog‘ay Murodni shaxsan tanish, hamsuhbat bo‘lish nasib etmagan, lekin uni yozuvchi sifatida taniganimga hiyla bo‘ldi. Yozuvchining «Oydinda yurgan odamlar» qissasini o‘qiganimda ismsiz bir taassurot ichida qolganimni eslayman: mazza qilib o‘qiganim rost-u, birovga aytib bergudek voqeasi yo‘qdek edi-da!.. Qahramonlari ham binoyidek-u, insho yozganingda «falonchiga o‘xshagim keladi» deydigan emas-da!..

Bu yanglig‘ taassurotning sababini keyinroq angladim: adabiyotimiz yangilanayotgan payt ekan, Tog‘ay Murod shu yangilanishni boshlaganlardan birisi — bizning adabiyot haqidagi tasavvurlarimizni yangilagan avlodning ilg‘orida borgan vakillaridan ekan…

Kategorier
Лотин алифбосида Шеърлар

Mening ko‘zlarimdan oqayotgan yosh

Bildresultat för xosiyat rustamova

Xosiyat Rustamova

Tug’ilgan kunimda

Eshitilar yurak urishim,
Demak, hali aylanmoqda qon.
Do‘stlar, mening tirik turishim –
Qancha gulga keltirar ziyon.
O, bu ne hol?
Bu qanday jazo?
Nega gullar ko‘tarmas suron?
Mening jonsiz vujudim, hatto
Ko‘p gullarga keltirar qiron.

Kategorier
Uncategorized Лотин алифбосида Шеърлар

Iblisning xandasi senmisan,G’iybat?!

Halima Ahmedova

O’glimga darsliklar

1. Tabiat darsi

Har bitta daraxtda bir dil yashaydi,
Tiqilgani sari o‘sadi ko‘nglim.
Ularga quloq sol, ularni tushun,
Daraxtlar aldashni bilmaydi, o‘g‘lim.

Jajji yuragingda kimning sog‘inchi,
Sezaman, ne qilay, boshqadir yo‘lim.
Senga dadangdan ham mehribon, yaqin,
Daraxtlar nomardlik qilmaydi, o‘g‘lim.

Kategorier
Адабиётшунослик Лотин алифбосида

«Oydinda yurgan odamlar» qissasi xususida


Dilmurod Quronov

Tog‘ay Murodni shaxsan tanish, hamsuhbat bo‘lish nasib etmagan, lekin uni yozuvchi sifatida taniganimga hiyla bo‘ldi. Yozuvchining «Oydinda yurgan odamlar» qissasini o‘qiganimda ismsiz bir taassurot ichida qolganimni eslayman: mazza qilib o‘qiganim rost-u, birovga aytib bergudek voqeasi yo‘qdek edi-da!.. Qahramonlari ham binoyidek-u, insho yozganingda «falonchiga o‘xshagim keladi» deydigan emas-da!..

Bu yanglig‘ taassurotning sababini keyinroq angladim: adabiyotimiz yangilanayotgan payt ekan, Tog‘ay Murod shu yangilanishni boshlaganlardan birisi — bizning adabiyot haqidagi tasavvurlarimizni yangilagan avlodning ilg‘orida borgan vakillaridan ekan…

Kategorier
Uncategorized Лотин алифбосида Шеърлар

Yorib chiqayotgan bir ildizingman!

Relaterad bild

Zebo Mirzo

VATAN

Ehtimol, o’ldirur bir kuni ko’rlar,
Tomiringda olov qoning bo’laman.
Jonbaxsh quchog’ingga jimgina singgan
Bir halol qurboning bo’laman.

Otamday rozi bo’l,
onamday sevgin,
Men ham senikiman, o’ksik qizingman.
Bag’ringda ming yillik toshlar to’sig’in
Yorib chiqayotgan bir ildizingman!

Hayqirmadim pastu balandda turib
Ammo tola nurddek o’tarkan yodim,
Ko’kka olib uchar ozod Ruhimni
Ko’ksimni qilichday kesgan faryodim!..